پنجم اسفند. رو زن و زمین روز ز بزرگداشت عشق و محبت در ایران باستان

پیش آز آنکه پای منحوس بیگانگان و آئین منحوسترشان به ایران برسد این سر زمین را سر و سامانی دیگر در فرهنگ و زنان را جایگاهی بود.اسفندگان - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد از هزاران سال پیش - در ایران باستان روزهای هر ماه دارای نام اختصاصی بود و برای مثال؛ دوم هر ماه، بهمن و پنجم هر ماه، اسفند (اسپَند و در لهجه پهلوی؛ سپندارمَت). از هزاران سال پیش در ایرانزمین، روز اسفند از ماه اسفند ـ پنجمین روز از ماه اسفند، روز «مِهرورزی» و محبت کردن و

همچنین روز «زن و زمین» بوده، اسفندگان و قبلا «سپندارمذگان» خوانده شده و برگزار، و در این روز؛ تحکیم مِهرورزی تشویق و ازجمله در خانواده، و باور براین بوده است که خداوند حامی و رستگارکننده بانوان شوهردوست و درستکار است. رسم بوده که در این روز، نامزدی ها و ازدواج ها صورت گیرد. در این روز، اگر جنگی در جریان بود، نظامیان ایران آرام می گرفتند و بزرگان ایران، مردم ـ داخلی و خارجی را تشویق به دوستی و رفتار برادارانه و انسانی با یکدیگر می کردند.
     از زمانی که عُمَر خیّام نیشابوری تقویم تازه ایرانی را طرّاحی کرد و شش ماه اول سال خورشیدی را 31 روزه نوشت، بخشی از مراسم «اسفندگان» از پنجم اسفندماه به 29 بهمن ماهِ هر سال منتقل شده است. «اسفندگان» ربطی به «مِهرگان» که در مِهرماه هرسال برگزار می شود ندارد. از آنجا که بخش بزرگداشت «زن و زمین» سراسری شده [پارسیان به سراسر جهان برده اند] همچنان در پنجم اسفندماه باقی مانده و برگزار می شود.
    برگزاری مراسم و گرفتن جشن به مناسبت اسفندگان، قِدمَت تمدن ایرانیان را ثابت و جهانیان را نسبت به آن وادار به تعظیم و احترام می کند. اینک بسیاری از کشورها و عمدتا به اقتباس از ایرانِ باستان؛ روز مادر، روز زن، روز محیط زیست و ... دارند.
     پس از ساسانيان، برگزاري مراسم اين روز ملّی بویژه در بخش «زن و زمین» آن كمرنگ شد، ولي آن گروه از پارسيان که در پی حمله عرب جلای وطن کردند و ایرانیان زرتشتي نسبت به آن وفادار مانده اند كه به نظر می رسد به تدريج دوباره دارد رونق مي گيرد

«جمشیدنوشروان مهتا» نخستین شهردار کراچی که یک پارسی بود تلاش بسیار کرد که پنجم اسفند در شبه قاره هند روز «زن و زمین» شود. در آن زمان هندوستان مستعمره [متعلّقه] انگلستان بود و «هندوستانِ انگلیس» خوانده می شد که در سال 1947 تجزیه شد و از بطن آن، پاکستان مرکب از مسلمانان هند به وجود آمد که کراچی در منطقه سند، بندر بزرگ آن است.
     جمشیدنوشروان که به میهن نیاکان (ایرانزمین) عشق می ورزید این تلاش خودرا از سال 1918 آغاز کرده بود. وی که 12 سال شهردار کراچی (در آن زمان یک شهر هندوستان در ایالت سِند) بود و مدارس و بناهای متعدد در آنجا ساخت و به یادگار گذاشت و پیشاهنگی پسران را به وجود آورد یکم آگوست 1952 در 66 سالگی درگذشت.
     مورخانِ تاریخ قرون قدیم و وسطا «زن ايراني» را نمونه نجابت، وفاداري، شرافت، اخلاق، فداكاري، گذشت و مهرباني توصیف کرده اند كه اين خصلت ها باید همچنان حفظ شود. در تاريخ ملل ديگر به موارد متعدد از بي وفايي همسرانِ دولتمردان و سياستمداران معروف اشاره شده است كه تاريخ باشكوه ايران عاري از اين ناپاكيهاست كه افتخاري است بزرگ و نشانه تمدن ايراني 


5 اسفند؛ جشن اسفندگان (سپندارمذگان) - روز بزرگداشت زن و زمین

مجموعه: مناسبتها در ایران و جهان

جشن اسفندگان یکی از جشن‌های ایرانی است که در روز ۵ اسفند برگزار می‌شود

 جشن اسفندگان (سپندارمذگان) - روز بزرگداشت زمین و بانوان

- زمان برگزاری جشن اسفندگان (سپندارمذگان)
جشن اسفندگان (سپندارمذگان) یا جشن مژده گیران یکی از جشن‌های ایرانی است که در روز ۵ اسفند برگزار می‌شود. ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه آورده‌است که ایرانیان باستان روز پنجم اسفند را روز بزرگداشت زن و زمین می‌دانستند.

اگرچه منابع کهن از جمله ابوریحان جشن اسفندگان (سپندارمذگان) را در روز پنجم اسفند ذکر کرده‌اند. ولی با توجه به تغییر ساختار تقویم ایرانی در زمان خیام که پس از ابوریحان می‌زیست، و سی و یک روزه شدن شش ماه نخست سال در گاهشماری ایرانی، بعضی منابع و به اشتباه تاریخ ذکر شده نیز ۶ روز به عقب آورده اند که این کار نادرست است. زیرا طبق منابع کهن و همانطور که از نام آن پیداست این جشن به روز اسپند یعنی پنجمین روز ماه از ماه اسفند اشاره دارد.

واژه اسفند و سپَندارمَذ
واژه فارسی «اسفند» (اسپند) در زبان فارسی امروز، از واژه پهلوی «سپندارمت-Spandarmat» و اوستایی «سپِنتَه آرمَئی تی-SpentaArmaiti» بر گرفته شده است. روز پنجم هرماه و ماه دوازدهم هر سال «اسفند» یا «سپَندارمَذ» نام دارد. این واژه که در اوستایی «سْپِنـْـتـَه آرَمَئیتی» آمده، نام چهارمین امشاسپند است، از دو بخش «سپِنتَه» یا «سپند» به معنی پاک و مقدس و «آرَمَئیتی» به معنی فروتنی و بردباری تشکیل شده است و معنی این دو با هم فروتنی ِپاک و مقدس است. این واژه در پهلوی «سپندارمت» و در فارسی «سپندارمذ» و «اسفندارمذ» و «اسفند» شده‏ است.

پیشینه اسفندگان (سپندارمذگان)
در گاه‌شماری‌های گوناگون ایرانی، علاوه بر این که ماه‌ها نام داشتند، هریک از روزهای ماه نیز یک نام داشتند. برای نمونه روز نخست هر ماه «روز اورمزد»، روز دوم هر ماه، روز بهمن (سلامت، اندیشه) که نخستین صفت خداوند است، روز سوم هر ماه، اردیبهشت یعنی «بهترین راستی و پاکی» که باز از صفات خداوند است، روز چهارم هر ماه، شهریور یعنی «شاهی و فرمانروایی آرمانی» که خاص خداوند است و روز پنجم هر ماه، «سپندارمزد» بوده‌است. سپندارمزد لقب ملی زمین است. یعنی گستراننده، مقدس، فروتن. زمین نماد باروری است چون با فروتنی، تواضع و گذشت زندگی را به همه زیستمندان هدیه می‌کند. به همین دلیل در فرهنگ باستان اسفندگان (اسپندگان) را به‌عنوان نماد تمایلات مادرانه و باروری می‌پنداشتند.

در سال ۱۳۴۱ خورشیدی، ابراهیم پورداود روز پنجم اسفند و جشن اسفندگان را به عنوان «روز پرستار» پیشنهاد داد که پذیرفته شد و در تقویم رسمی نیز ثبت گردید ولی اکنون این روز توسط هیچ نهاد دولتی و غیردولتی به عنوان روز پرستار گرامی داشته نمی‌شود. پورداوود در این مورد نوشته بود: "در میان جشن‌های بزرگ ایران باستان، سپندارمذگان جشنی است در پنجمین روز از اسفندماه. همین روز شایسته و برازنده است که جشن پرستاران میهن ما باشد". از این روی، روز پنجم ماه دوازدهم (اسفند) یا اسپند، روز «سپندارمزد» یا «اسپندارمزد» نام داشت که جشنی با همین عنوان می‌گرفتند. «سپندارمزدگان» یا «اسفندگان» (اسپندگان) روز زن و زمین است.

ایرانیان باستان روز پنجم اسفند را روز بزرگداشت زن و زمین می‌دانستند

آیین‌های جشن اسفندگان (سپندارمذگان)
به بیان ابوریحان بیرونی، «اسفندارمذ» ایزد موکل بر زمین و ایزد حامی و نگاهبان زنان شوهر دوست و پارسا و درست کار بوده است. به همین مناسبت روز اسفندگان یا روز سپندارمذ، عید زنان به شمار می ‏رفت. مردم به جهت گرامی ‏داشت، به آنان هدیه ‏داده و بخشش می‏ کردند. زنان نه تنها از هدایا و دهش هایی برخوردار می ‏شدند، بلکه به نوعی در این روز فرمانروایی می ‏کردند و مردان باید که از آنان فرمان می ‏بردند. سپندارمزد نگهبان زمین است و از آنجا که زمین مانند زنان در زندگی انسان نقش باروری و باردهی دارد جشن اسفندگان (اسپندگان) برای گرامیداشت زنان نیکوکار برگزار می‌گردد. ایرانیان از دیر باز این روز را روز زن و روز مادر می‌نامیدند.

اختلاف در زمان برگزاری جشن اسفندگان (سپندارمذگان)
هم‌اکنون بعضی از زرتشتیان ایران، روز سپندارمذ (پنجم) از ماه سپندارمذ (اسفند) را روز ۲۹ بهمن و روز جشن سپندارمذگان می‌دانند. این درحالی است که بارها و بارها گاه‌شمار ایرانی جابجا شده است. حتی دوره‌ای بوده است که نوروز در آغاز پاییز و پنچه (پنچ روز اضافه‌ی سال) در نیمه ساله بوده است. ولی در آن روزگار نیز روز اسفند از ماه اسفند، اسفندگان بوده است.

در بعضی مناطق ایران که در نسل‌های پیش، زرتشتی بوده و اکنون مسلمان شده‌اند، این مراسم هرساله پنج روز مانده به ماه اسفند، برگزار می‌شود. از این مناطق می توان به منطقه پشتکوه استان یزد اشاره کرد که مراسم جشن اسفندگان (سپندارمذگان) به ویژه در روستای پندر به صورت با شکوهی برگزار می شود.

آیین‌ها و دیگر نام‌های جشن اسفندگان
جشن سپندارمذگان را با نام‌های جشن برزیگران هم نامیده‌اند. در روز اسپندگان چند جشن با مناسکی به‌خصوص برگزار می‌شده‌است. نخستین آنان جشن مردگیران یا جشن مژدگیران بود که ویژه زنان بود. در این روز مردان برای زنان هدیه می‌خریدند و از آنان قدردانی می‌کردند. امروزه نیز بیشترین جنبهٔ مورد تأکید در اسپندگان قدردانی از زنان است. در زمان گذشته -چنان که ابوریحان روایت کرده‌است - عوام کارهای دیگری هم می‌کردند چون آیین‌های جادویی برای دورکردن خرفستران. اما ابوریحان این آیین‌ها را تازه و نااصیل خوانده‌است.

منبع : fa.wikipedia.org