در شناخت شتر در کلام الهی دانش خود را در شناخت پروردگار بالا بریم

 

 سوره اعراف آیه 40: إِنَّ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیَاتِنَا وَاسْتَکْبَرُوا عَنْهَا لَا تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَلَا یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى یَلِجَ الْجَمَلُ فِی سَمِّ الْخِیَاطِ وَکَذَلِکَ نَجْزِی الْمُجْرِمِینَ - آرى، کسانى که آیات ما را دروغ انگاشتند و از روى تکبر از پذیرفتن آنها خوددارى کردند،درهاى آسمان به روى آنان گشوده نمى‌شود و به بهشت درنمى‌آیند تا این که شتر به سوراخ سوزن فروشود، و ما گنهکاران را این‌گونه سزا مى‌دهیم.

از جناب شتربه دلیل اینکه در عربستان آن ایام بسیار مهم بوده است به همین دلیل مورد توجه الله و در قرآن در شرایط و با نامهای مختلفی یاد شده است.

 شتر در قرآن کریم به صُوَر زیر آمده است: اِبِل(شتر) دو مرتبه(144/ انعام و 17/ غاشیه)، جَمَل(شتر نَر) یکبار(40/ اعراف) و جِمَالَه نیز یکبار(33/ مرسلات) در قرآن آمده است. همچنین عِشار به معنای شتر آبستن، یکبار(4/ تکویر)، ناقه به‌معنای شتر ماده، هفت بار(73 و 77/ اعراف، 64/ هود، 59/ اسراء، 155/ شعراء، 27/ قمر و 13/ الشمس) آمده است(2)(10).

همچنین بَعیر(شتر میان‌سال) در آیات 65 و 72 سوره یوسف/ بُدن(شتر قربانی) آیه 36 سوره حج/ هیم(شتر بسیار تشنه) در آیه 55 سوره واقعه و حام(شتر نری که ده شتر از او پدید آمده است) در آیه 103 سوره مائده آمده است(4 و 11).

نامهای شتر در قرآن کریم به شرح زیر است:

* ابل

إبل به کسر الف به معنی مطلق شتر است اعم از نر و ماده و از هر جنس که باشد و لفظ آن مفرد است و دلالت بر جنس دارد. این کلمه در دو آیه آمده است:

سوره انعام آیه 144: وَمِنَ الْإِبِلِ اثْنَیْنِ وَمِنَ الْبَقَرِ اثْنَیْنِ قُلْ آلذَّکَرَیْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَیَیْنِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَیْهِ أَرْحَامُ الْأُنْثَیَیْنِ أَمْ کُنْتُمْ شُهَدَاءَ إِذْ وَصَّاکُمُ اللَّهُ بِهَذَا فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ کَذِبًا لِیُضِلَّ النَّاسَ بِغَیْرِ عِلْمٍ إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ - و از شتران نیز دو تا ( نر و ماده آنها ) و از گاوها دو تا ( نر و ماده آنها ) را آفریده است. بگو: آیا نرهاى آن دو را خدا حرام کرده یا مادّه‌هاى آن دو یا جنینى را که رحم ماده‌هاى آنها دربرگرفته است؟ آیا تحریم اینها را خود به اندیشه دریافته‌اید یا آن‌گاه که خدا شما را بدان سفارش مى‌کرد حضور داشتید؟ هرگز چنین نیست، بلکه بر خدا دروغ بسته‌اید. و کیست ستمکارتر از آن کس که بر خدا دروغى بندد تا مردم را ندانسته به گمراهى افکنَد. شما ستمکارید و خدا مردم ستمکار را هدایت نمى‌کند.

سوره غاشیه آیه 17: أَفَلَا یَنْظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ کَیْفَ خُلِقَتْ - آیا براى این که به تدبیر خدا پى ببرند، به شتران نمى‌نگرند که چگونه آفریده شده‌اند؟

* جمل

جمل به معنای شتر نر و طناب کشتی می‌باشد. درصحاح اللغه آن را مطلق شتر گفته و نر بودنش را از فراء نقل کرده است.

سوره اعراف آیه 40: إِنَّ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیَاتِنَا وَاسْتَکْبَرُوا عَنْهَا لَا تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَلَا یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى یَلِجَ الْجَمَلُ فِی سَمِّ الْخِیَاطِ وَکَذَلِکَ نَجْزِی الْمُجْرِمِینَ - آرى، کسانى که آیات ما را دروغ انگاشتند و از روى تکبر از پذیرفتن آنها خوددارى کردند، درهاى آسمان به روى آنان گشوده نمى‌شود و به بهشت درنمى‌آیند تا این که شتر به سوراخ سوزن فروشود، و ما گنهکاران را این‌گونه سزا مى‌دهیم.

سوره مرسلات / آیه 33: کانه جمالت صفر- ترجمه : گویى آنها شترانى زرد رنگ اند.

* ناقه

ناقه به معنای شتر ماده هفت بار درکلام الله مجید آمده و همه درباره حضرت صالح (ع) است.

سوره شعراء آیه 155: قَالَ هَذِهِ نَاقَةٌ لَهَا شِرْبٌ وَلَکُمْ شِرْبُ یَوْمٍ مَعْلُومٍ - صالح به درخواست قوم خود، از دل کوه شترى ماده بیرون آورد و گفت: این ماده شترى است که سهمى از آب این سرزمین حق اوست و سهم روزى معیّن نیز حق شماست.

سوره شمس آیه 13: فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ نَاقَةَ اللَّهِ وَسُقْیَاهَا- پس صالح فرستاده خدا به آنان ابلاغ کرد که ناقه خدا و آب خوردنش را واگذارید و مانع آن نشوید.

سوره اعراف آیه 73: وَإِلَى ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا قَالَ یَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَکُمْ مِنْ إِلَهٍ غَیْرُهُ قَدْ جَاءَتْکُمْ بَیِّنَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ هَذِهِ نَاقَةُ اللَّهِ لَکُمْ آیَةً فَذَرُوهَا تَأْکُلْ فِی أَرْضِ اللَّهِ وَلَا تَمَسُّوهَا بِسُوءٍ فَیَأْخُذَکُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ - و به‌سوى قوم ثمود برادرشان صالح را به رسالت فرستادیم. گفت: اى قوم من، خدا را بپرستید که شما را معبودى جز او نیست. همانا براى شما از جانب پروردگارتان نشانه‌اى روشن آمده است. این ماده شترى است که خدا آن را به اعجاز پدید آورده و براى شما نشانه‌اى بر پیامبرى من است، آن را آزاد بگذارید که از زمین خدا بخورد و گزندى به آن نرسانید که عذابى دردناک شما را فرو خواهد گرفت.

سوره هود آیه 64: وَ یَا قَوْمِ هَذِهِ نَاقَةُ اللَّهِ لَکُمْ آیَةً فَذَرُوهَا تَأْکُلْ فِی أَرْضِ اللَّهِ وَلَا تَمَسُّوهَا بِسُوءٍ فَیَأْخُذَکُمْ عَذَابٌ قَرِیبٌ - و اى قوم من، این ناقه خداست که او آن را از دل کوه براى شما پدید آورده است تا نشانه‌اى بر درستى رسالت من باشد، پس آن را آزاد بگذارید تا در زمین خدا بچرد و آسیبى به آن نرسانید که عذابى زودرس شما را فروخواهد گرفت.

سوره اعراف آیه 77: فَعَقَرُوا النَّاقَةَ وَعَتَوْا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ وَقَالُوا یَا صَالِحُ ائْتِنَا بِمَا تَعِدُنَا إِنْ کُنْتَ مِنَ الْمُرْسَلِینَ- پس آن ماده شتر را کشتند و متکبّرانه از فرمان پروردگارشان سرپیچى کردند و گفتند: اى صالح، اگر از پیامبرانى، آن عذابى که به ما وعده مى‌دهى براى ما بیاور.

سوره قمر آیه 27: إِنَّا مُرْسِلُوا النَّاقَةِ فِتْنَةً لَهُمْ فَارْتَقِبْهُمْ وَاصْطَبِرْ - به پیامبرشان صالح گفتیم: همانا ما به شیوه اعجاز، آن شترى را که مى‌خواهند برایشان مى‌فرستیم تا آنان را بیازماییم; پس در انتظار آنان باش و بر آزارشان شکیبایى کن.

سوره اسراء آیه 59: وَمَا مَنَعَنَا أَنْ نُرْسِلَ بِالْآیَاتِ إِلَّا أَنْ کَذَّبَ بِهَا الْأَوَّلُونَ وَآتَیْنَا ثَمُودَ النَّاقَةَ مُبْصِرَةً فَظَلَمُوا بِهَا وَمَا نُرْسِلُ بِالْآیَاتِ إِلَّا تَخْوِیفًا - و چیزى ما را از فرستادن معجزاتِ پیشنهادى مشرکان باز نداشت جز این که پیشینیان این گونه معجزات را نیز دروغ انگاشتند و ما آنان را هلاک کردیم. ما به قوم ثمود آن ماده شتر را که آیتى روشن بود عطا کردیم ولى با دروغ شمردنش به خود ستم کردند و ما معجزات را جز براى بیم دادن مردم نمى‌فرستیم.

* بعیر

بعیر به معنای مطلق شتر است اعم از نر و ماده، چنانکه جمل شتر نر و ناقه شتر ماده است. این کلمه فقط دو بار درقرآن آمده است.

سوره یوسف آیه 65: وَلَمَّا فَتَحُوا مَتَاعَهُمْ وَجَدُوا بِضَاعَتَهُمْ رُدَّتْ إِلَیْهِمْ قَالُوا یَا أَبَانَا مَا نَبْغِی هَذِهِ بِضَاعَتُنَا رُدَّتْ إِلَیْنَا وَنَمِیرُ أَهْلَنَا وَنَحْفَظُ أَخَانَا وَنَزْدَادُ کَیْلَ بَعِیرٍ ذَلِکَ کَیْلٌ یَسِیرٌ - در این هنگام فرزندان یعقوب به سراغ کالاهاى خود رفتند و وقتى آنها را گشودند، دیدند که سرمایه‌شان به آنان باز گردانده شده است. نزد پدر آمدند و گفتند: اى پدر، ما چه مى‌خواهیم؟ این سرمایه ماست که به ما بازگردانده شده است. ما در سفر به مصر نه تنها از گزند عزیز در امانیم بلکه از کَرَم او نیز بهره‌مند خواهیم بود و براى خاندان خود آذوقه مى‌آوریم و از برادرمان مراقبت مى‌کنیم و بار شترى بر سهم خود مى‌افزاییم که دستیابى به این سهمیه آسان است.

سوره یوسف آیه 72: قَالُوا نَفْقِدُ صُوَاعَ الْمَلِکِ وَلِمَنْ جَاءَ بِهِ حِمْلُ بَعِیرٍ وَأَنَا بِهِ زَعِیمٌ - گفتند: جام پادشاه را گم کرده‌ایم، و یوسف گفت: هرکه آن را بیابد و نزد ما بیاورد، مزدش یک بارِ شتر آذوقه است و من خود ضامن آنم.

* هیم

هیم جمع اهیم و مؤنث آن هیماء است و آن شتر تشنه را گویند که از آب سیر نمی‌شود البته در اثر عروض مرض عطش.

سوره واقعه آیه 55: فَشَارِبُونَ شُرْبَ الْهِیمِ - آن را همچون نوشیدن شتران تشنه، مى‌آشامید.

*عشار

عشار مراد از عشار مطلق حامله است اما بعضی آن را به معنای شتر حامله دانسته‌اند.

سوره تکویر آیه 4: وَإِذَا الْعِشَارُ عُطِّلَتْ - و آن گاه که شتران آبستن وانهاده شوند.

* بُدن

بُدن به معنی شتر آماده قربانی در حج آمده است.

سوره حج آیه 36: وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَکُمْ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ لَکُمْ فِیهَا خَیْرٌ فَاذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَیْهَا صَوَافَّ فَإِذَا وَجَبَتْ جُنُوبُهَا فَکُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْقَانِعَ وَالْمُعْتَرَّ کَذَلِکَ سَخَّرْنَاهَا لَکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ - و شتران فربهى را که براى قربانى حج آماده کرده‌اید، براى شما از شعائر الهى قرار داده‌ایم. براى شما در آنها خیرى است. پس در حالى که بر دست‌هاى خود ایستاده‌اند نام خدا را بر آنها ببرید و نحرشان کنید و چون به پهلو درافتادند و جان دادند، خود از آنها بخورید و به تهیدستِ قناعت‌پیشه و مستمندى که به انتظار بخشش نزد شما آید از آن غذا دهید. این گونه، شتران را براى شما رام ساختیم، باشد که سپاسگزارى کنید.