و اهورا مزدا جهان را آفرید و انسان را آفرید و شادی را برای انسان آفرید.گاتاها
مناسبت‌ها و جشن‌های دی ماه
نگاهی کوتاه:
١ دی: نخستین جشن دیگان: خُرم روز (روز برادری و خواهری)
۳ دی: آغاز رسیدگی کوروش بزرگ به پرستشگاه‌های بابل
۵ دی: سالروز درگذشت زرتشت
٨ دی: دومین جشن دیگان
١۵ دی: سومین جشن دیگان – جشن تبیکان
١۷ دی: سالروز درگذشت بابک خردمدین
٢٣ دی: چهارمین جشن دیگان
روز هشتم: دی به آذر
روز پانزدهم: دی به مهر
روز بیست و سوم: دی به دین
این سه روز با نخستین روز ماه که اورمزد روز است، ارتباط دارند و این چهار روز به عنوان جشن‌های مهم ماه دی مطرح هستند. برای هر یک از این روزها در دی ماه آیین هایی هم نقل شده است وبرخی از این جشن ها نام خاصی هم به خود گرفتند.
روز نخست دی ماه ( اورمزد روز در دی ماه ): نخستین جشن دیگان (خرم روز)
روز هشتم دی ماه ( دی به آذر روز در دی ماه ): دومین جشن دیگان
روز پانزدهم دی ماه ( دی به مهر روز در دی ماه ): سومین جشن دیگان –جشن تبیکان
روز بیست و سوم ماه ( دی به دین روز در دی ماه ): چهارمین جشن دیگان
١ دی: نخستین جشن دیگان: خُرم روز (روز برادری و خواهری)
از روزهای ارزشمند کهن ایرانی که یادگارهایی از آن به جا مانده است می‌توان به «خُرم روز» اشاره کرد. نخستین روز دی ماه، جشنی در میان ایرانیان روزگاران کهن با نام «خُرم روز» رواج داشته است. جالب آنکه از برخی روایات بر می‌آید که در این روز برابری و برادری مورد توجه بوده است.
برداشتی از این روز وجود دارد که آن را روز برادری و خواهری می‌داند
ابوریحان بیرونی در اثر بسیار ارزشمندش یعنی «آثار الباقیه»، رسم بسیار زیبایی درباره خرم روز آورده است. این دانشمند بزرگ نوشته است:
در این روز عادت ایرانیان چنین بود که پادشاه از تخت شاهی به زیر می آمد و جامه سپید می‌پوشید و در بیابان بر فرش‌های سپید می‌نشست… پادشاه با دهقانان و برزیگران مجالست می‌کرد و در یک سفره با ایشان غذا می‌خورد و می‌گفت: «من امروز مانند یکی از شما هستم و من با شما برادر هستم زیرا قوام دنیا به کارهایی است که به دست شما می‌شود و قوام عمارت آن هم به پادشاه است… من که پادشاه هستم با شما برزیگران برادر خواهم بود و مانند دو برادر مهربان خواهیم بود به خصوص که دو برادر مهربان، هوشنگ و ویکرد چنین بودند…» (بیرونی، ١۳۸۹: صص ۳۴۴ و ۳۴۵).
با توجه به آنکه در منابع تاریخی و اسطوره‌ای ایرانیان از پادشاهان بانو یاد می‌شود (همانند همای چهرزاد و پوران دخت) و اگر پادشاه بانو را در این متن در نظر بگیریم، مهرورزی پادشاه در جایگاه خواهر مردمان هم به ذهن می‌آید.
۳ دی: آغاز رسیدگی کوروش بزرگ به پرستشگاه‌های بابل
یکی از اقدامات کوروش بزرگ که حاکی از آزادی مذاهب در دوران او می‌باشد، رسیدگی به پرستشگاه‌های اقوام گوناگون بود. بر اساس رویدادنامه نبونئید از ماه کیسلیمو (ماه نهم، از ۳ دی ماه تا ۲ بهمن ماه) تا ماه ادَّرو (ماه دوازدهم، از ۳ اسفند تا ۳ فروردین ماه) خدایان اکد که نبونئید واداشته بود تا به بابل آورده شوند […] به شهرهای مقدس خود بازگشتند… (ارفعی: ۱۳۸۹: ص ۱۵).
۵ دی: سالروز درگذشت زرتشت
زرتشت از اندیشمندان بزرگ جهان و استاد اخلاق که به پیامبر ایرانی مشهور است. زرتشت دگردیسی بنیادین در منش مردمان برپاداشت. بر پایه بن‌مایه‌های ایرانی این مرد برجسته در پنجم دی ماه به دست سپاهیان ارجاسب کشته شد و پرواز آسمانی کرد.
٨ دی: دومین جشن دیگان
بر پایه اندرزهای آذرباد مهراسپندان (از اندیشمندان بزرگ دوران ساسانی)، در این روز شستشو و پاکیزگی (سر، مو و ناخن) پیشنهاد شده است.
١۴ دی: سیرسور
جشنی که با خوردن سیر و نوشیدنی همراه بوده است و گویا با جنگ جمشید و اهریمن پیوند داشته است.
١۵ دی: سومین جشن دیگان – جشن تبیکان
جشنی همراه با ساخت تندیس‌ها و پیکره‌هایی به شکل انسان با گل یا خمیر که در پشت بام‌ها قرار می‌دادند و گاه آنها را می‌سوزاندند. در برخی متون از این جشن به نام «تبیکان» یا «بتیکان» نام برده شده است.
١۶ دی: جشن درامزینان
جشنی به نام «درامزینان» که ابوریحان بیرونی نام‌های دیگری مانند «کاکثل» هم برای آن نوشته است.
این جشن با فریدون و گاو برمایه در ارتباط بوده است. بیرونی چندین سنت درباره این جشن ذکر می‌کند و از پیوند جشن را با فریدون یادآور می‌شود: «و در این روز بود که فریدون را از شیر گرفته بودند و در این روز که فریدون بر گاو [گاو برمایه] سوار شد …».
١۷ دی: سالروز درگذشت بابک خردمدین
پاپک (بابک) خردمدین رهبر جنبش سرخ جامگان، که در برابر خلفای عربی برخاسته بود. افسانه‌ها و گزافه‌گویی‌های فراوان در دشمنی با پاپک و خرمدینان در بن‌مایه‌های (منابع) عربی و اسلامی دیده می‌شود و همین نوشته‌ها تاریخ پژوهی درباره بابک را دشوار کرده‌اند. به هر روی درباره پایان زندگی او رویدادی را گفته‌اند که نشان‌دهنده دلاوری او می‌باشد.
٢٣ دی: چهارمین جشن دیگان
واپسین جشن دیگان که باز هم در این روز پاکیزگی و آسایش توصیه شده
اطلاعات بیشتر
واژه‌ی «دی» در اوستا دثوشِ Dathush، دَذوَ Dadhva و در پارسی نو «دی»، ویژگی است به چم دادار، آفریننده و پروردگار از بن‌واژه‌ی «دا» Da به چم (:معنی) دادن، ساختن و آفریدن. روزهای یکم (اورمزد/دی)، هشتم (دی‌به‌آذر)، پانزدهم ( دی‌به‌مهر) وبیست‌وسوم (دی‌به‌دین) به نام دی نامگذاری شده‌اند. در این چهار روز جشن دیگان برگزار می‌شده و این ویژگی یگانه‌ی ماه «دی» است. برای اینکه روزهایی که دی نام دارند از یکدیگر بازشناخته شوند، هر یک را با نام روز پس از آن می‌خوانند.
روزِ گرامی و پُر فَرّ و شور به ماهِ دیِ خوب و پُر مهر و سور
بنامَندشان نیکْ ایرانیان کهنْ «جشنِ دیگان» به شادی چه سان
پس در هر ماه، چهار روز به نام «پروردگار»
شناخته می‌شود و چون زرتشتیان برابر شدن نام ماه با نام روز را جشن
می‌گیرند، در ماه دی، چهار بار جشن دیگان برگزار می‌شود. گمان می‌رود که
آمدن نام «اورمزد» و «دی» پیش از نام‌های بهمن، آذر، مهر و دین به این شوند
باشد که اینان، پایه‌های آبادانی جهان را در خود جای داده‌اند. چه با منش
نیک (:بهمن) و «آذر» که ایزد نگهدارنده‌ی آتش است و نور آتش و روشنایی آن
نماد پاکی، راستی و اهورامزدا است و با «مهر»، ایزد دوستی و پیمان و دارای
دشت‌های فراخ و با «دین» که همان دین نیک مزدیسنی است، می‌توان آبادانی و
شادمانی جهان را هموارتر کرد.
شاید این جشنها برای آن باشد که با گردهمایی و یکپارچگی هرچه بیشتر، سختی و
سرمای زمستان و دی‌ماه آسان‌تر درگذر شود. ولی جشن روز اورمزد و دی‌ماه
بزرگ‌تر از سه جشن دیگر برگزار می‌شود.
اشوزرتشت، جهان را بارور و شادی‌بخش، خرمی‌بخش و دوست‌داشتنی می‌خواند و به
ما می‌نمایاند که هستیِ گیتی، پیوندی ناگسستنی با شادمانی دارد. بر این
پایه، نیاکان ما به تن و روان و گیتی و مینو نگاهی ترازمند و میانه‌رو
داشته و کار و کوشش را با جشن و شادی همراه می‌کرده‌اند. یکی از پایه‌های
دین زرتشت، نیک‌اندیشی است و برای آراستگی آدمی به آن، باید تن و روانی
درست داشت و این نمی‌شود مگر با برگزیدن شیوه‌ی زندگی درست؛ زندگی‌ای که
کارِ به هنگام، شادی ِبه هنگام و پرستشِ به هنگام از اجزای ناگسستنی آن
است.
پژوهش‌گران براین باورند که انسان‌های زمان‌های دور، به هر بهانه‌ای به جشن
و سرور می‌پرداختند. بدین‌سان که رخداد را شادی‌آفرین انگاشته و تکرار و
هم‌زمانی آن را به شگون یادآور می‌شدند. این کنش، هماهنگ با سرشت آدمی است و
همه می‌خواهند پروانه‌وار گرد شادی بگردند وغم و درد را به دور افکنند.
این قرار شادی و فرار از غم، در آفرینش و سرشت آدمی نهادینه شده است.
«جشن دیگان»، سپندینه ستایش دادار اورمزد، بر همه‌‌ی مردمان پاک نهاد،
نیک‌اندیش، نیک‌گفتار، نیک‌کردار و فرهنگ‌دوست و راستی‌گستر ایران و جهان
خجسته باد. سالنمای راستی با شادباش فرخنده جشن دیگان و پاسداشت بلندترین
شب سال جشن « شب چله»، نماهنگ شادی را پیش‌کش دل‌های ایرانیان و جهانیان
می‌کند. در این روزهایی که به شوند فراگیری بیماری کرونا نمی‌توانیم در
کنار یکدیگر گردهم آییم، با ستایش به درگاه اهورامزدا، بشود تندرستی و
شادمانی به جهان وجهانیان بازگردد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر